– 5-13 FEBRUARI 2022
Bestond TikTok in de 18de eeuw, dan was een filmpje van een dansende Johann Sebastian Bach in een mum van tijd de wereld rondgegaan. De enige sporen van een dansende Bach zijn nu echter enkel nog terug te vinden in zijn partituren. Vandaag wordt de Duitse componist meestal geassocieerd met het serieuze repertoire, maar in zijn werk kan je ook de populaire dansgenres van zijn tijd horen. AMUZ wijdt het voorjaarsfestival inPrimetime aan ouvertures, suites en partita’s van Bach. Van de beroemde cellosuites tot een minder bekende partita voor traverso, het zijn werken die doordrongen zijn van dansen, zoals allemandes, gigues of courantes. Zaterdag 5 februari, als opmaat tot het festival, speelt Ensemble Masques de vier Ouvertures BWV 1066-1069. Artistiek leider Olivier Fortin vertelt over zijn minder conventionele aanpak.
Hoe bent u ertoe gekomen om de Ouvertures uit te voeren?
Fortin: In het verleden hebben we reeds andere orkestouvertures en -suites gespeeld. In 2016 waren dat bijvoorbeeld ouvertures van Georg Philipp Telemann, werken naar het model van de Franse ouverture van Jean-Baptiste Lully. Het openingsdeel is telkens een ouverture en wordt gevolgd door enkele gestileerde dansen. Toen, in 2016, hebben we met de uitvoering geëxperimenteerd en geopteerd voor een kleinere bezetting: het ensemble bestond uit zes muzikanten en er was slechts één instrument per partij. Tegenwoordig wordt één partij vaak verdubbeld – de eerstevioolpartij wordt bijvoorbeeld door meerdere violisten gespeeld – maar we weten dat in de barok kleine bezettingen courant waren. Er was zelden een groot orkest beschikbaar, dus moest men spelen met de muzikanten die er op een gegeven moment waren. Een kleinere bezetting betekent echter niet dat het om een minderwaardige uitvoering zou gaan. Ik wil zelfs het tegendeel beweren. Wanneer je met een uitgebreid orkest speelt waarbij de partijen verdubbeld zijn, klinkt alles ook veel massiever. In een kleinere groep heb je een veel beter contact met elkaar, waardoor er een grotere cohesie, meer flexibiliteit en spontaniteit is.
Jullie spelen al samen sinds 2005, dus jullie kennen elkaar ook heel goed!
Fortin: Inderdaad, en na de positieve ervaring met Telemann wilden we ook de muziek van J.S. Bach op die manier verkennen. Bachs ouvertures volgen hetzelfde patroon als die van Telemann. Ze worden vaak in grote bezetting uitgevoerd, maar er zijn aanwijzingen van Bach zelf dat ze eigenlijk voor een kleiner ensemble werden geschreven. Voor de eerste ouverture schreef Bach bijvoorbeeld expliciet enkel de twee hobo’s, twee violen, altviool, fagot en basso continuo. Maar ook voor de andere ouvertures bestaan er aanwijzingen dat de bezetting eigenlijk veel kleiner moet zijn. Musicoloog Joshua Rifkin verrichtte er onderzoek naar. Als we de manuscripten van de suites bekijken, dan ontdekken we eigenlijk meerdere handschriften. En daaruit blijkt dat het een van Bachs zonen, Carl Philipp Emanuel, was die de partijen voor trompetten en pauken heeft toegevoegd. Daarnaast bestaat van de tweede suite in si klein een oudere versie in la klein. De traversopartij wordt in die versie gespeeld door de hobo, wat eigenlijk niet onlogisch is. Wanneer je de versie in si klein uitvoert, heb je altijd een probleem in de balans, omdat die traverso vaak in een lager register moet spelen. De andere muzikanten worden daardoor verplicht om ook veel zachter te spelen. Wanneer de hobo echter speelt, wordt de balans evenwichtiger.
De ouvertures van Bach zijn meer dan eenvoudige deuntjes om op te dansen?
Fortin: De Franse opera’s van Lully, met de bijbehorende ouvertures en dansen, werden al snel in Duitsland verspreid. Duitse componisten, zoals de reeds vermelde Telemann, maar ook Christoph Graupner, imiteerden die stijl. Maar je kan ook spreken van een interpretatie, want ze deden er hun eigen ding mee. Typisch voor de Duitse suites is dat het vaak om virtuoze instrumentale muziek gaat. De suites van Bach zijn bijna concerti geworden. De derde suite in re groot is bijna een vioolconcerto!
Frederic Delmotte
Naar het festival
Festivalabonnementen
Last van keuzestress? Wij maken het u gemakkelijker (en voordeliger):
Abonnement BACHSUITESinPRIMETIME 1
Rang 1: € 99,20 / € 83,20
Rang 2: € 83,20 / € 70,40
Inbegrepen concerten: 10 & 12 februari
Mahan Esfahani – Emmanuelle Bertrand – Bart Jacobs – Amandine Beyer – Kenneth Weiss – Pierre Hantaï
Abonnement BACHSUITESinPRIMETIME 2
Rang 1: € 73,60 / € 60,80
Rang 2: € 60,80 / € 51,20
Inbegrepen concerten: 11 & 13 februari
Bertrand Cuiller – Jakob Lindberg – Anna Besson | Sofya Gandilyan – Jean-Guihen Queyras